Pojęcie i przedmiot leasingu

Usługi leasingowe są obecnie bardzo popularne. Skąd się wziął leasing? Co może być przedmiotem leasingu? Odpowiedzi można znaleźć poniżej. Słowo „leasing” wywodzi się z języka angielskiego (dokładnie z anglo-amerykańskiego obszaru językowego) ze słowa lease, które w języku polskim oznacza dzierżawienie lub najmowanie. Pomimo wielu podobieństw, nie można leasingu nazwać ani dzierżawą ani najmem, ponieważ historyczne formy wynajmu lub dzierżawy nie wiążą się z funkcja kredytowa, z która to wiąże się leasing. Na świecie słowo „leasing” jest określane jako terminus technicus, głównie dlatego nie wymaga tworzenia polskiego odpowiednika. Spolszczenie byłoby i tak daremne, ponieważ trudno byłoby znaleźć odpowiednie słowo w języku polskim.

W Polsce nazwa „leasing” jest powszechnie znana i używana, znajduje się również od wielu lat we wszystkich słownikach języka polskiego. Pomimo tego dopiero 9 grudnia 2000r. leasing stał się umowa nazwana. Od tego momentu zaczęły obowiązywać przepisy art. 709 Kodeksu cywilnego. Zgodnie z tym art. przez umowę leasingu finansujący zobowiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, nabyć rzecz od oznaczonego zbywcy na warunkach określonych w tej umowie i oddać te rzecz korzystającemu do używania albo używania i pobieranie pożytków przez czas oznaczony, a korzystający zobowiązuje się zapłacić finansującemu w uzgodnionych ratach wynagrodzenie pieniężne, równe co najmniej cenie lub wynagrodzeniu z tytuł nabycia rzeczy przez finansującego. Przepisy Kodeksu Cywilnego znacznie ułatwiły krajowy obrót leasingowy, a charakter zapisów k.c. umożliwia swobodne kształtowanie treści umowy leasingu. Trochę inaczej umowę leasingu reguluje ustawa o podatku dochodowym. Zgodnie z art. 17a pkt 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych i art. 23a pkt 1 ustawy o podatku osobowym od osób fizycznych przez umowę leasingu rozumie się umowę nazwaną w kodeksie cywilnym, a także każdą inną umowę, na mocy której jedna ze stron, zwana dalej „finansującym”, oddaje do odpłatnego używania albo używania i pobierania pożytków na warunkach określonych w ustawie drugiej stronie, zwanej dalej „korzystającym”, podlegające amortyzacji środki trwałe lub wartości niematerialne i prawne, a także grunty. W porównaniu z kodeksową definicją umowy leasingu, zakres jej został znacznie rozszerzony.

Leasingodawca i leasingobiorca

W Kodeksie Cywilnym jak i w ustawach o podatku dochodowym nie znajdują się natomiast terminy określające strony umowy leasingu – leasingodawca i leasingobiorca. Pomimo tego, ze występują w powszechnym użyciu zostały przez ustawodawce spolszczone. W ustawie leasingobiorca określony został jako „korzystający”, a leasingodawca jako „finansujący”. Uznano bowiem, że określenia te w wyraźniejszy sposób wskazują na funkcje kredytowa leasingu. Mimo to określenia leasingodawca i leasingobiorca zaliczane są do kanonów żargonu ekonomicznego. A polskie nazewnictwo jest nadal dość swobodnie traktowane zarówno w praktyce gospodarczej jak i w literaturze.

Konwencji UNIDROIT

Transakcja leasingu znalazła również swe normatywne ujecie w przepisach prawa międzynarodowego, a mianowicie w Konwencji UNIDROIT o międzynarodowym leasingu finansowym sporządzonej w Ottawie 28 maja 1988r.3. Zgodnie z powyższa Konwencją leasing międzynarodowy jest transakcją trójstronną, w której biorą udział: finansujący, korzystający i dostawca przedmiotu leasingu. Stronami transakcji mogą być jedynie przedsiębiorcy, a przedmiot leasingu musi dotyczyć celów związanych z prowadzonym przedsiębiorstwem. W ten sposób ograniczony został zakres przedmiotowy transakcji leasingu.

Cechą charakterystyczną jest też fakt, że na transakcje leasingu międzynarodowego składają się dwie umowy:
1. faktyczna umowa leasingu dotycząca oddania korzystającemu rzeczy w odpłatne korzystanie,
2. umowa dostawy określana jako umowa sprzedaży, mająca na celu zakup, na warunkach uzgodnionych z korzystającym z przedmiotu leasingu.

Konwencja określa również sposób obliczania wysokości stawki leasingowej. Suma opłat leasingowych musi być uzależniona od kosztu nabycia przedmiotu leasingu przez finansującego i obejmować musi amortyzacje całości lub części wydatków poniesionych przez finansującego. Korzystający z rzeczy przejmuje na siebie ryzyko związane z jej posiadaniem i użytkowaniem. Jedną z naczelnych zasad Konwencji jest zasada swobody stron w wyborze prawa właściwego dla leasingu oraz zasada swobody stron w kształtowaniu treści tej transakcji. Omawiana konwencja ujednolica najważniejsze zasady funkcjonowania umów leasingowych, m.in. poprzez określenie ram szczegółowych rozwiązań obowiązujących w poszczególnych państwach. Uznawana jest dlatego za standard międzynarodowy, który coraz częściej jest wykorzystywany w unormowaniach krajowych, orzecznictwie i obrocie leasingowym. Pomimo tego, ze konwencja ta została zaaprobowana przez Komisje Europejska, Komitet Prawny LEASEUROPE i zdaniem World Leasing Council (Światowa Rada Leasingu) stanowi podstawę do opracowywania wzorców umów leasingowych, tylko poszczególne jej zapisy mogą być wprowadzane do umów krajowych, pod warunkiem, ze nie naruszają one przepisów Kodeksu Cywilnego. W Polsce najważniejszym aktem prawnym regulującym zasady funkcjonowania leasingu jest Kodeks Cywilny.

Międzynarodowy Standard Rachunkowości nr  17

Definicje leasingu znajdziemy również w Międzynarodowych Standardach Rachunkowości. MSR 17 definiuje następująco podstawowe zagadnienia związane z leasingiem: Umowa leasingowa jest to umowa, na mocy której w zamian za opłatę lub serie opłat, leasingodawca przekazuje leasingobiorcy prawo do użytkowania danego składnika aktywów przez uzgodniony okres.

Przedmiot leasingu

Przedmiotem leasingu według przepisów Kodeksu Cywilnego mogą być rzeczy ruchome lub nieruchomości, a wiec tylko przedmioty materialne.

Przedmiotem leasingu nie mogą być natomiast np. papiery wartościowe, wynalazki, patenty, prawa autorskie czy udziały w spółce. Przedmiotem umowy leasingu zgodnie z przepisami Kodeksu Cywilnego nie możne być również przedsiębiorstwo, ponieważ składa się ono zarówno ze składników materialnych jak i niematerialnych, które są niezbędne do jego funkcjonowania (patenty, koncesje, zobowiązania i wierzytelności). Zakaz ten dotyczy jednak zakresu przedmiotowego, ponieważ istnieje możliwość oddania do korzystania z praw majątkowych przedsiębiorstwa, nie na podstawie umowy leasingu ale innych tradycyjnych umów jak np. umowa licencyjna czy dzierżawy. W stanie prawnym, gdy transakcja leasingu traktowana była jako umowa nienazwana aprobowany był w doktrynie pogląd o dopuszczalności leasingu przedsiębiorstwa.

Odrębnym przedmiotem leasingu nie może być również cześć składowa rzeczy, ponieważ nie może być ona odłączona od rzeczy bez jej uszkodzenia. Kodeks Cywilny nie wprowadza natomiast ograniczeń dotyczących ilości rzeczy, które mogą być przedmiotem leasingu. Leasing może dotyczyć nie tylko pojedynczej rzeczy ale i zbioru rzeczy. W praktyce gospodarczej niejednokrotnie przedmiotem umowy leasingu stają się zbiory rzeczy, które wzajemnie się uzupełniają i dzięki ich skompletowaniu mogą działać i być użyteczne jak np. linia technologiczna na którą składa się kilka maszyn. Jeśli przedmiotem umowy jest zbiór rzeczy, każda z rzeczy tego zbioru powinna być wyszczególniona w umowie.
Zakres przedmiotowy leasingu rozszerza natomiast ustawa o podatku dochodowym. Zgodnie z przepisami podatkowymi, przedmiotem leasingu mogą być również środki trwałe i wartości niematerialne i prawne, ale tylko te które podlegają amortyzacji oraz grunty, a dokładnie własność gruntu. Prawo wieczystego użytkowania gruntu jako wartość niematerialna i prawna nie podlega amortyzacji a wiec nie może być przedmiotem leasingu.
Największy udział w portfelu branży leasingowej w Polsce stanowią rzeczy ruchome, wśród których najczęściej w leasing brane są środki transportu drogowego. Począwszy od samochodów osobowych, motocykli, skuterów poprzez samochody dostawcze, ciężarowe, przyczepy, a także samochody specjalistyczne typu chłodnie, ambulanse itp. Drugim filarem rynku leasingu w Polsce są maszyny i urządzenia przemysłowe takie jak sprzęt gastronomiczny, medyczny, meble, a także całe linie produkcyjne.  Niewielki udział w ruchomościach branych w leasing maja natomiast samoloty, statki, kolej oraz przedmioty z branży IT. Niewielki stosunkowo udział w portfelu branży zajmuje też rynek nieruchomości, choć potencjał tego rynku jest duży, dzięki stale rosnącym cenom nieruchomości i związanym z tym wzrostem popytu. Dodatkowo, w przypadku leasingu nieruchomości istnieje możliwość rozłożenia płatności raty leasingowej na długi okres, nawet do 10 lat, a przy ustalaniu wysokości rat, przedsiębiorstwa leasingowe biorą pod uwagę sezonowość przychodów firmy. Niezwykle istotne jest to dla utrzymania płynności firmy i stanowi jeden z powodów, dla których firmy korzystają z leasingu nieruchomości. Drugim oczywiście są korzyści podatkowe. Najczęściej w leasing brane są obiekty handlowe i usługowe jak i również budynki przemysłowe.